Rodzinne tradycje.

Przedświąteczny czas przygotowań. To właśnie teraz. Robię wszystko, by nie dać się wpędzić w szaleństwo zupełnie niepotrzebne i paraliżujące zmysły.

Pamiętam z rodzinnego domu wcześniejsze rozpisywanie wigilijnego menu. Babcia z Mamą siadały przy stole w kuchni i notowały, która z nich co przygotuje na świąteczny czas. Tworzyły listy niezbędnych zakupów. Gdy zamknę oczy, udaje mi się przenieść na chwilę do tych momentów zapamiętanych z dzieciństwa.

Ostatnie dni przed Wigilią i świętami kojarzą mi się niezmiennie z zaparowaną, gorącą kuchnią, zapachem duszonej kapusty, grzybów, nutą cynamonu w powietrzu, ze szronowymi kwiatami wymalowanymi na kuchennych oknach, jest też w tej pamięci miejsce na wilgotność pary buchającej spod pokrywek garnków i zapach pieczonego ciasta.

We wspomnieniach jest i krzątanina, która była dla mnie stałym elementem przygotowań do pięknego rodzinnego spotkania. Od małego zawsze chciałam się przydać w tych kuchennych pracach. Babcia uszyła mi nawet fartuszek – kopię jej fartucha kuchennego. Zakładałam go z dumą przez głowę, kokardę z tyłu wiązała mi Babcia lub Mama i w takim rynsztunku byłam gotowa do pracy... więcej na Aleteia.pl

Mgła i buki

Pojechaliśmy na chwilę. Góry Świętokrzystkie przyjęły nas listopadową, lepką mgłą. 

Ruszyliśmy na szlak. To już coraz bardziej szara jesień, większość drzew już bezlistnych, nagich i bezbronnych. Polna grusza wyglądała jakby ktoś zerwał z niej liściastą sukienkę, a jej wilgotne strzępy brązowiały teraz i wolno czerniały równo ułożone wokół jej pnia na ziemi.

Stąpaliśmy po mokrych kamieniach. Maszerując obok siebie. Jak bardzo uwielbiam to natężenie odgłosów wędrówki. To oczyszczające tu i teraz. Chrzęst kamieni, chlupnięcia wody z kałuży, w którą wstąpiło się, robiąc zbyt duży krok, ciche mlaśnięcia błota, ta miękkość zwilgotniałej ziemi. Umieranie traw. Zaschnięte, siwiejące, puchate pióropusze nawłoci, sczerniałe liście. Radość oglądania pozostawionych przez jesień skarbów na jabłoniach. Bezlistne gałęzie obwieszone czerwieniejącymi jabłkami - jak bombkami. Te, które spadły, skąpały się w głębokiej, zimnej kałuży pełnej liści.

Smutek przemijania i jednocześnie świadomość, że to nie koniec historii, że za kilka miesięcy wszystko wybuchnie i rozkwitnie na nowo z wielką siłą. Nadzieja, że może będzie nam dane doświadczać wiosny po raz kolejny. W takich chwilach czuję tak mocno, że moje życie jest włączone w ten cykl świata, należy do niego, a idąc w ciszy, bezwarunkowo udaje mi się akceptować upływ czasu, z którym nie da się walczyć. Tak ma być.

Weszliśmy w las. Smukłe pnie buków osnute gęstniejącą mgłą. Tajemnica. Jest i świetlistość bukowych liści leżących jak dywan na szlaku. To one dają ciepło, jasność, przytulność. Wciągają nas, prowadząc wyżej i wyżej. Dobrze nam tu. Bez milionów kolorowych liści pod nogami byłoby tak okropnie szaro i smutno. Krople deszczu padają nam na twarze. Trzymamy się za ręce. Przystajemy na przeciwko siebie otoczeni tym cicho żyjącym lasem. Skrzypienie gałęzi, szczebiot ptaków, szmer wody, zapach wilgoci i gnijących liści. Patrzymy sobie w oczy niemal stykając się czołami. W naszych spojrzeniach pulsuje czysta radość i wdzięczność za to miejsce na ziemi, za nas. Nie potrzeba słów - giną w ulatujących z naszych ust białych obłoczkach pary. Mieszają się ze sobą, lecąc ku niebu. Górska modlitwa.

Listopadowe święta

Wszystkich Świętych, Dzień Zaduszny. Kolejne w moim życiu. Uczyłam się ich od dziecka. Co roku była to rodzinna wyprawa na groby bliskich, rozsiane po kilku warszawskich cmentarzach. Jako dziecko byłam zafascynowana tym, że Mama ma w głowie trasy dojścia do większości grobów: cyferki, literki. Tylko czasami wyciągała mały kieszonkowy kalendarzyk, a w nim pod literą C – były cmentarze, ze wszystkimi danymi potrzebnymi, by się odnaleźć. Wtedy ruszała dalej pewnie przed siebie.

Często był pośpiech i para z ust. Były opowiadane przez nią ciągle na nowo rodzinne koligacje, byśmy z siostrą wiedziały, kim dla nas była ta osoba, której nazwisko widzimy na grobie. „Musicie to wiedzieć, bo kiedyś mnie zabraknie” – tak mówiła do nas, dziewczynek kilkuletnich, potem nastoletnich. W jakim byśmy nie były wieku, brzmiało to jakoś tak nierealnie. Słuchałyśmy niby uważnie, ale teraz wiem, jak wiele opowieści uleciało… WIĘCEJ na Aleteia.pl

.

Puste mieszkania

Kryją się w wieżowcach i kamienicach. W różnych miejscach miasta. Stają się widzialne i znaczące tylko dla tych, którzy przywiązane mają do nich jakieś cieniutkie niteczki wspomnień i myśli. Zaznaczone są na mapie naszych osobistych światów, ciągle są, pulsują wspomnieniami, które jednak stopniowo, z tygodnia na tydzień, bledną. 

Niektóre nagle brutalnie wycięte znikają z rodzinnej mapy pamięci - zmieniają właściciela. Zaczynają wtedy żyć swoim życiem - już nam nieznanym i niezależnym. Wystarczy jednak chwila - gdy przechodzi się lub przejeżdża obok nich - od razu, mimo upływu czasu, kłują nas w środku czyjąś nieobecnością.

One. Osierocone przez swoich właścicieli. Tęskniące pustką. Mieszkania.

Niektórzy, jak Dana, szykowali się od dłuższego czasu na to, że ich choroba w pewnym momencie posunie się tak daleko, że uniemożliwi samodzielne życie. Będzie potrzebna ewakuacja. Hospicjum umówione. Ale jeszcze nie teraz, jeszcze można zrobić porządki. Przy jednej z wizyt w jej małej kawalarce zostałam stanowczo wysłana na krzesło, by lepiej widzieć książki ustawione na wysokich półkach.

Bierz co chcesz, bo oddam dalej. Kto po mnie będzie sprzątał? Oddaję, co mogę. Ubrania, zastawę. Im mniej zostanie, tym lepiej, nikomu moje rzeczy nie będą głowy zawracać. Ubywało po trochu. A Ona, gdy z bólu nie mogła spać, siedziała i darła swoje stare zdjęcia i dokumenty, które nic nikomu po jej śmierci nie powiedzą. Bolały ją palce po tym nocnym przemienianiu swojej przeszłości w papierowe strzępki.

Inni - jak pewna znajoma kobieta - wyszli z domu i już do niego nie wrócili. Gorsze samopoczucie, szybka wizyta u lekarza, nagły udar, szpital, kilkutygodniowa śpiączka. Śmierć. Jak trudno pojawić się w jej mieszkaniu. Ogołoconym z jej obecności tak nagle.

Ciche skrzypnięcie drzwi wejściowych. Półmrok przedpokoju i czekające grzecznie na stopy właścicielki, w stałym, ustalonym miejscu, miękkie domowe pantofle. Płaszcz wiszący na wieszaku, z kieszeni wystająca apaszka. Odłożona na stoliku dopiero co czytana książka, z zakładką wsuniętą na stronę 70. Urwany wątek.

Gdy siadała na fotelu, pewnie okrywała się czarną, szydełkową chustką leżącą ma brzegu fotela. Ciągle tam leży i czeka, by otulić znajome ciało. Kwiaty na parapecie tęsknią za jej obecnością i głosem. Kuchnia z przetworami robionymi chwilę temu schowanymi w zakamarki szafek. I zawsze obecna pod ręką metalowa puszka z kruchymi ciastkami - by były do herbaty dla tych co wpadną z nienacka. Wypełniona po brzegi teraz ugościć może tych, którzy przyszli uprzątnąć mieszkanie po jej życiu…

A na jednej z półek albumy ze zdjęciami i pudełko po starych czekoladkach z likierem wiśniowym. Uchyliłam nieśmiało, a w nim czarno-białe fotografie - zatrzymana przeszłość, bogactwo istnienia. A na wierzchu - jej uśmiech - promienny uśmiech właścicielki tego mieszkania. Spojrzałyśmy sobie w oczy. Zamknęłam wieczko. Ale ten uśmiech uciekł z pudełka, wykradł się z niego niepostrzeżenie, by zawisnąć gdzieś w przestrzeni tego coraz bardziej zasnutego kurzem, pustego mieszkania.

5 lat - Mama i morze

To już 60 miesięcy – 5 lat. Dzisiaj, za chwilę będzie moment, który był końcem Jej życia. Mama przeszła na drugą stronę – sama, choć z nami tuż obok.  Ta chwila się zatrzymała, zamroziła i trwa równolegle do mojej egzystencji. Towarzyszy mi. Gdy zamknę oczy, mogę ją odtworzyć. Nie zapomnę Jej świetlistej twarzy pozbawionej rysującego się na niej wcześniej wyraźnie bólu i cierpienia, policzka, który gładziłam gdy powoli stawał się coraz chłodniejszy.  Właśnie ta jasność, którą widziałam utwierdza mnie, w tym, że odchodzimy w światłość i coś pięknego. Nie może być inaczej. Tam się spotkamy.

Tyle dni, tyle wspomnień, tyle myśli. Migawki wspólnych ostatnich spotkań, łez, bezsilności. Mojego milczenia, gdy siedziałyśmy przy kuchennym stole, a Ona zwiesiła głowę i cicho powiedziała: Umieram, wiem, czuję to. Tak jest. I podniosła na mnie pełne gorących łez oczy. Tylko zegar miał odwagę tykać, zagłuszając otaczającą nas gęstniejącą ciszę. Odliczał sumiennie. Czas. Ile pozostało gestów, słów do wypowiedzenia, wzajemnej czułości? Trzeba się spieszyć.

W tym roku po raz pierwszy nie jestem w tę rocznicę w Warszawie. Przyjechałam nad Bałtyk z Jej towarzystwem. Jestem pewna, że cieszyłaby się naszym odpoczynkiem i morską radością. Towarzyszy nam. Tyle wspomnień ze wspólnych rodzinnych wakacji nad morzem, tyle świetlistych, słonecznych kadrów z Nią w roli głównej. Wyławiam je z wypchanej po brzegi teczki „dzieciństwo” –  leżącej w jednej z często używanych szufladek w mojej głowie.

Opowiadam ukochanemu K. :

•  o wyprawach do Kątów Rybackich, gdy jedynym środkiem transportu był pociąg do Gdańska i przesiadka w autobus, o tachaniu walizek po stromych schodach,
• o domkach typu „Brda”, w których zawsze Mama najbardziej brzydziła się grubych pająków;
• o tym, że nie chciała zorganizowanego wyżywienia na stołówce, bo zbyt krępowało plan dnia;
• o długich spacerach w stronę plaży i kwitnących wrzosach
• o tym, że dawno temu Mama sama uszyła - z białego bawełnianego materiału w piaskowe pasy - parawan, który przez wiele lat wspólnych wyjazdów służył nam za najdłuższy chyba na każdej plaży parawan. Tylko Tata miał za zadanie zbierać w drodze na pierwsze plażowanie jak najbardziej proste patyki, które będą pasowały do materiałowych przestrzeni
• o patencie na przyszycie troczków do rogów kremowego prześcieradła, które służyło za świetny daszek chroniący od słońca, z którego korzystamy zresztą do teraz
• o olbrzymim błękitnym plażowym prześcieradle, które ciągle przechodzi z rąk do rąk rodzinnych tych, którzy udają się nad morze
• o tym, że Mama nie umiała pływać więc wybierała stałą miejscówkę za bezpiecznym parawanem i czytała, rozwiązywała krzyżówki jolki i serwowała nam obliczone na cały dzień przegryzki
•  o wspólnym  zbieraniu do słoiczka małych bursztynów, wybieranych spośród czarnych patyczków wyrzucanych na brzeg przez wody Zatoki
• o jej piegowatym od słońca nosie i tym, jak bardzo krępowała ją pionowa blizna na brzuchu po trzech cesarskich cięciach.

I o całej masie innych spraw. Na przykład: co by było, gdyby nie wydarzyło się pięć lat temu to, co się wydarzyło i gdzie dzisiaj przyjechałaby z Tatą na wakacje.

I jeszcze wczoraj K. czytając „Księgi Jakubowe” Olgi Tokarczuk wyłowił słowa, którymi się ze mną natychmiast podzielił:  Zmarli chcieliby, żeby o nich mówiono, tego są głodni, to jest ich strawa. Chcą od żywych uwagi.

Wszystko się łączy. Rozmawiamy o Tobie, Mamo. Wiem, że słyszysz. 

Fala za falą

Gdy jakiś czas temu – wcale nie odległy - myśleliśmy nieśmiało o naszych wakacjach i zamykaliśmy oczy, by zobaczyć gdzie się przenosimy pod powiekami – co wiemy już, że jest najlepszym barometrem marzeń o wypoczynku – i ja i K. czuliśmy powiew morskiego wiatru i piasek pod stopami. Decyzja zapadła. Jedziemy nad morze. 

Ileż radości może wyzwolić znalezienie się na plaży. Pobiegliśmy na nią późnym popołudniem tuż po przyjeździe. Buty i skarpetki powędrowały do plecaków, nogawki spodni podwinięte czym prędzej, by biec, biec ile sił po chłodnym już piasku prosto na brzeg, by poczuć zimny dotyk bałtyciej fali na bosej stopie. A potem by iść dalej i dalej brzegiem morza, pozwalać chłodnemu wiatrowi targać włosy, zachwycać się niebem, ciepłym, pomarańczowym światłem zachodzącego powoli słońca. Patrzeć na wędrujące razem z nami kłębiaste chmury, na czochrane dotykiem wiatru wydmowe trawy, usłyszeć nawoływanie mew. Tyle obłych kamyków pod stopami, tyle faktur piasku. Gładkie patyki wyplute przez fale. Życie plaży, życie morza, życie wydm.

O tej porze pusta plaża. Tylko my z naszym życiem przywiezionym tu, by odetchnąć, naprawić się, zatrzymać się na ten czas i w nawias wziąć całe warszawskie życie. By pobyć w tym miejscu równomiernie szumiącym, kojącym wszelkie wewnętrzne chaosy.

Biegliśmy brzegiem rozpryskując stopami morską wodę. Rozpierająca energia, nowe siły, zachwyt nad tym co dane, tak ogromna, rozpierająca wręcz wdzięczność. Piękna modlitwa.

Patrzyłam na ślady stóp które K. zostawił na piasku, biegnąc przede mną. Co chwilę porywane wielkimi kęsami przez kolejne fale - znikały.  

Od razu zaczęłam pod nosem nucić piosenkę:

Przypływ, odpływ, fala za falą
Wieczną mantrę morze nuci
Przypływ, odpływ, oddech czasu
Co odeszło kiedyś wróci

Jesteś, jestem. Ślady na piasku
Trwają po nas tylko chwilę
Mijasz, mijam. Przypływ, odpływ
Tylko tyle i aż tyle

/płyta „Upojenie” A.M. Jopek, muzyka: Pat Metheny, sł. Magda Czapińska/

Wspomnienie

Przeglądałam rodzinne dokumenty, próbując wyłowić z nich jakieś kolejne niteczki opowieści, z których upleść będzie można kolejny mały, stały i rozświetlony punkt na mapie wspomnień.  Trzymałam w ręku segregator z materiałami skrzętnie podzielonymi przez moją Mamę. Wyjęłam z koszulki plik dokumentów opisanych jako Ciocia Basia - tyle materialnie zostaje po czyimś życiu. Ocalone szkolne świadectwa, dyplomy ukończenia kursów, kilka zdjęć, jakieś pismo do urzędu, kilka kartek wyrwanych z kalendarza z zapisaną ołówkiem notatką o narodzinach lub śmierci. Włożone kiedyś do jakieś szuflady, nieme pamiątki istnienia.

Była wśród nich także mała, pożółkła już, gładka kartka złożona na czworo. Tekst pisany na maszynie, dwustronnie, dlatego pod palcami wyczuwałam wypukłości kolejnych rzędów równo wystukanych liter. Delikatnie rozłożyłam połowę papieru. Zobaczyłam zapisaną do połowy stronę a na dole miejsce i datę: Warszawa 24.VIII.1945 r.  Rozchyliłam papier i przewróciłam go na drugą stronę - Moje wspomnienia nagłówek podkreślony przerywaną linią. Siedem akapitów maszynopisu, w którym odczytuję teraz po tylu latach kłębiące się emocje: zakrzyżykowane błędne słowa i fragmenty zdań, literówki, czy mocniejsze akcenty w stawianych na końcu kolejnych zdań kropkach. Krzyczący tekst.

Moja Ciocia - Basia (siostra mojej Babci) w dniu, gdy wkręcała ten papier w wałek jakiejś maszyny miała 22 lata, wiem, że trzy lata wcześniej w 1942 roku kończyła  prywatny kurs pisania na maszynie na który uczęszczała w Al. Jerozolimskich 25.

Siedziała więc teraz gdzieś, przy jakimś stole, przed nią maszyna do pisania, pewnie milczała, szukała słów… W pewnej chwili podjęła decyzję, że zacznie uderzać w klawisze. Kolejne czcionki z impetem uderzały w papier nanosząc na niego słowa i zdania. Tworzyła się opowieść, wypływała z gonitwy myśli. Jak szybko pisała? Charakterystyczne stukanie przeplatało się ze zgrzytaniem wałka i przesuwaniem niżej linijek.

Oto głos tej młodej, pięknej dziewczyny układający się z maszynowych czcionek - oto fragmenty tego co czytam po ponad 70 latach:

“Rok temu w taki dzień jak dzisiejszy samoloty niemieckie bombardowały Warszawę (...) Na pięknym niebie nie widać było żadnej maleńkiej chmurki nawet tylko nam patrzącym z prawego brzegu Wisły widoczne były dymy, które od poprzedniego dnia unosiły się nad Warszawą, wzniecone przez bomby, pociski zapalające i tzw. “krowy” - broń na której wspomnienie, strach ponownie ogarnia mimo tego, że skończyło się to już bezpowrotnie.

Z Warszawy dolatywały  odgłosy nierównej walki - samobójczej wprost, ale cóż nikt karty już nie odmieni, powstanie zaczęte musi trwać do zwycięstwa lub do klęski. Przez głowę przesuwały się tysiące myśli - co robić: siedzieć bezczynnie tu i być tylko narażonym na łapanki, które Niemcy urządzają codziennie, czy nie lepiej znaleźć się tam i być tak bezbronnym, ginąć, ale mieć świadomość, że na coś, że życie moje nie było puste, bezcelowe, że przydało się na coś, że może bieg spraw potoczy się inaczej, jeśli ja tam będę - ale jak się dostać do Warszawy która stała się odległa i Wisła dzieli nas od niej jak gdyby tysiącami kilometrów, problem niestety nie do rozwiązania.

A w Warszawie znajdują się wszyscy moi najbliżsi: rodzina, znajomi i koledzy, z którymi 5 lat okupacji przeżyłam i który są mi bliscy jak rodzina moja, myśli kołatały się po głowie szukając wyjścia, ale bezcelowo. Przypuszczenia jedne po drugich nasuwały się co robią tam, a może nie żyją - przecież każda kula czy pocisk niesie śmierć. Modlitw brakowało z najgorętszymi prośbami do Boga - ocal ich, pomóż, pozwól zwyciężyć..

Każdy nowy dzień to koszmar - to dwadzieścia maszyn co godzina z nowym ładunkiem bomb, to nowe zniszczenia, nowa rozpacz i łzy niejednej matki czy żony. Samoloty te przy pięknej pogodzie widoczne są  jak na dłoni, co kilka chwil widoczne były odrywające się bomby przeważnie po trzy, widok bardzo ciekawy, ale jak straszny w skutkach.
….
Każdy dzień wydawał się bliższy celu, że może wkrótce już zobaczę i Warszawę i swoich.”

Czy gdy wykręciła tą kartę z wałka maszyny, od razu ją złożyła i schowała, a potem umieściła w jakichś dokumentach, w których to wystukane wspomnienie przeleżało tyle lat i mogę je trzymać w ręku? Czy z kimś się dzieliła tym, co napisała? 

Ciocia Basia zobaczyła Warszawę i swoich, choć już niestety nie wszystkich.

To dla niej i da wszystkich innych, którzy byli wtedy w Warszawie zatrzymuję się i milczę w godzinę W.

Krzyżówki

Wydobyłam ostatnio z szafki egzemplarz “Rozrywka. Jolki”, w którym większość zadań krzyżówkowych rozwiązywaliśmy z K. kilka lat temu, gdy kolejny dzień w czasie naszego pobytu w Tatrach za oknem lało, a góry i całe Zakopane spowijały grube, ciężkie szare chmury.

Była wersalka w zacisznym pokoju na poddaszu, leżeliśmy na niej na brzuchach, podparci na łokciach, głowa przy głowie, nachyleni nad jolkowym zadaniem. Ołówek i gumka, zgadywanie, emocje, grzebanie w szufladkach pamięci, wpisywanie kolejnych haseł i ogromna satysfakcja, gdy okazywało się, że wszystko zaczyna się układać w diagramie jak trzeba. Uzależniające rozwiązywanie jolek.

***
Pisała dobrze zatemperowanym ołówkiem, miała zawsze pod ręką temperówkę z żyletką, jakiś zapasowy ołówek i małą gumkę do ścierania. Krzyżówki typu Jolka lubiła najbardziej. Mówiła, że dają większą frajdę i lepiej ćwiczą głowę, bo trzeba wykombinować, w które miejsce wpisać odgadnięte hasła. Dlatego była wniebowzięta, gdy w sprzedaży pojawiło się wydanie “Rozrywka. Jolki”, w której były niemal tylko one.

Siedziała często przy stole w kuchni, na którym rozłożony był numer “Rozrywki”. Skupiona, czytała hasło po haśle, wodziła ołówkiem po kartce, liczyła litery, w krzyżówkowych kratkach wpisywała tabuny kształtnych, drukowanych liter układających się w kolejne słowa. Odhaczała krzyżykami już odgadnięte hasła. Nigdy nie zapisywała odgadywanych wyrazów przy hasłach, bo twierdziła, że zaburza to obraz całości i za bardzo się do nich człowiek przywiązuje, a słowo będące rozwiązaniem może być zupełnie inne.

Kombinowała, główkowała i złościła się bardzo, gdy przez błędne miejsce wpisania jakiegoś słowa nic się nie układało dalej i trzeba było ścierać, przerabiać i przestawiać. Ale po chwili irytacji wracał jej jeszcze większy zapał, że bliższa jest rozwiązania całej Jolki. Robiła wszystko by nie mieć ani jednej kratki wolnej. Cel - odgadnąć wszystkie hasła. Z upływem lat stała się specem od trudnych słów. Otoczona słownikami, poradnikami krzyżówkowiczów, miała swoje notesy - ściągi. To była jej odskocznia, jej małe zwycięstwa, sposób spędzania wolnego czasu.

To właśnie od niej - od Mamy - dostałam pierwsze krzyżówki dla dzieci. A potem, już starsza, tak bardzo lubiłam siadać obok niej w kuchni i zaglądać jej przez ramię do Jolki. Fascynował mnie ten jej świat słów, z którym się zmagała. Jaka była moja radość, gdy po raz pierwszy odgadłam jakieś hasło, którego nie wiedziała. Czułam się jakbym przeszła jakąś krzyżówkową inicjację.

***
Bywało i tak, że obok ciemnej głowy Mamy nad kuchennym stołem pochylała się jeszcze całkiem biała głowa Babci. Każda nad swoim egzemplarzem krzyżówki.  Cisza i skupienie. Herbata na stole. Skrobanie ołówków na papierze i rzucone cicho: Na 6 liter i drugie Z - wiesz może?
I te ich uśmiechy piękne, których nie zapomnę, i błyszczące oczy, i radość wpisania ostatniej litery. Dzięki nim wiem, jak to jest.

Letnia ulewa

Po niedawnej burzy i ulewie, gdy otworzyłam balkon, otulił mnie ten niepowtarzalny zapach deszczu i mokrej ziemi, ten rodzaj świeżości wyrywającej się z tłamszących uścisków upału. Było czym oddychać. Włosy targał mi chłodny, przyjemny wiatr. 

Ta chwila, ten zapach przeniosły mnie w ułamku sekundy w przeszłość. Taka deszczowa magdalenka. To też byłam ja, tylko kiedyś, dobre piętnaście lat temu, w środku upalnego lata.

Właśnie wyszłam od Babci,  pożegnałam ją, ucałowałam w ciepły, zaczerwieniony, gładki, pachnący kremem policzek. Odprowadziła mnie wąskim korytarzem do drzwi.  Wychodząc, w progu jeszcze raz uścisnęłam jej coraz drobniejszą postać, a w nos połaskotały mnie jej lekko zakręcone trwałą, całkiem białe włosy. Tak się zagadałyśmy przy wieczornej herbacie, że niepostrzeżenie zrobiło się bardzo późno. Czas ruszać do domu.
 

Jak zawsze zbiegłam schodami cztery piętra w dół, ignorując istnienie windy. Wybiegłam z wypełnionej ciepłym światłem klatki schodowej bloku. Wpadłam w ciemność późnego, letniego wieczoru, w oblepiającą wszystko duchotę, która zapowiadała ulewę. Niebo zaczynało mruczeć burzowo, liście drzew, które mijałam w drodze do metra, trzepotały coraz silniej. Spadły pierwsze wielkie, ciepłe krople deszczu, które za moment już wysypywały się coraz szybciej i szybciej  z nieba, jak przezroczyste korale z bezdennego worka trzymanego przez anioły. Silne podmuchy wiatru mieszały powietrze, niteczki gorące, niteczki zimne. Przyjemna mikstura.
 

Parasolka przestawała mnie chronić. To była ulewa z idącą za nią w oddali burzą. W ciągu krótkiej chwili zrobiła się ściana deszczu. Mokra skóra, coraz bardziej mokra spódnica przylepiająca się do nóg, woda przelewająca się przez sandały. Rwące potoki na chodnikach i na ulicach, niosące liście, pyłki i kurz całego gorącego dnia. A to wszystko razem wzięte tak przyjemne, oczyszczające.

Wędrowałam w tej ulewie, nie zważając na kałuże, uśmiechając się do wiatru i tego granatowego deszczowego nieba, śmiejąc się z chybotliwych płyt chodnikowych, które po nadepnięciu dodawały smakowity chlupot do szumu deszczu,  no i zerkając na różowe dżdżownice pławiące się beztrosko w wodzie.  Gdy byłam już blisko zejścia do podziemi metra, przestawało już padać. Po 10 minutowej ulewie wszystko się wyciszało. A mnie otaczał zewsząd ten właśnie zapach - wilgoci, ziemi, odświeżonego, podeszczowego świata.

Teraz jestem tu i teraz, wróciłam z tej dawnej wycieczki. Spotkałam się dzięki niej znowu z Babcią, której od siedmiu lat już tu z nami nie ma. Czuję na sobie je ciepłe spojrzenie i wycieram z twarzy ostatnie krople deszczu. Jakieś słone są...

On i Ona

To był ostatni etap szlaku schodzącego z gór do Piwnicznej. Wędrowaliśmy od strony Łomnicy Zdrój, przemieszczaliśmy się coraz niżej i niżej w stronę miasta. Wiosenne słońce towarzyszyło nam, zerkając na świat zza białych, puchatych obłoków. Szlak opuszczał coraz bardziej zacisze i zieloność lasu, parł do przodu, a pod nogami zamiast bitej drogi czy kamieni mieliśmy najpierw żwir, potem betonowe płyt, które płynnie przeszły w szarość asfaltu.

Z kolejnymi metrami zagęszczało się wokół nas coraz bardziej. Najpierw rejony działkowe, równe grządki, z których wychylały się pierwsze wiosenne pędy, kolorowe główki tulipanów, żółte żonkile, pojedyncze kwitnące jabłonie których samotności asystowały szeleszczące strachy na wróble, zrobione w foliowych torebek i plastikowych butelek, bezgłośne pierwsze motyle i szybkie jaskółki. Zapach ziemi.

Potem, niżej wijącemu się serpentynami szlakowi zaczynało towarzyszyć coraz więcej codziennego ludzkiego życia, małe gospodarstwa jak przyklejone do siebie, kury grzebiące w ziemi przy płotach, poszczekujące psy, zwinne koty. Te znane nam dobrze wiejskie zapachy, porykiwania krowy pasącej się gdzieś na polu za domem. Tak sielsko, tak leniwie. Bzyczące owady, cykanie ukrytych w trawie pasikoników, stróżka wody spływająca z łąki na drogę pobłyskująca w słońcu, odgłos naszych  miarowych kroków. Tyle wewnętrznej radości.

Gdy pod naszymi butami wyczuliśmy asfalt zaczęło nas otaczać bogactwo domów jednorodzinnych. Eleganckie sąsiadujące z tymi prostszymi, biedniejszymi, ale zadbanymi. Robiło się coraz bardziej miejsko. W końcu Piwniczna Zdrój, przecięta zakolami Popradu, widoczna była coraz wyraźniej w dole.

Idziemy, rozmawiamy, duże plecaki na plecach, ciężkie kroki w górskich butach, które w zderzeniu z asfaltem tęsknią tak okrutnie boleśnie za miękkim podłożem, ziemią, trawą i kamieniami. Chcą uciekać.

Zagadani wyłoniliśmy się zza kolejnego zakrętu. I wtedy zobaczyliśmy ich z daleka.

Dwie postaci. Staruszkowie. On i ona. Siedzieli przy drodze na rozłożonych turystycznych fotelach w pozycji nieco zaskakującej: równolegle do siatki ogrodzenia, prostopadle do drogi, jedno za drugim. Patrzyli tym samym nie w dół na miasto, ale w górę na szlak. Siedzieli tak w milczeniu jak w teatrze, na widowni świata, nie bacząc na naturalne nachylenie terenu. Na przekór. Patrzyli przed siebie, grzali się w wiosennym słońcu.

Ona z kwiecistej chustce zawiązanej pod brodą, w serdaku wykończonym futerkiem, w jakiejś spódnicy, której kolor nie miał znaczenia i w ciepłych bamboszach. On w filcowej szarej czapce, rozciągniętym swetrze i ciemnych spodniach. Zmierzwione siwe włosy wystawały kosmykami spod czapki na skroniach. Szczupły.

Patrzyli na nas. Stanowili tak poruszający i rozczulający obrazek wklejony w krajobraz naszej wędrówki.

Pozdrowiliśmy ich - jak zawsze robimy gdy napotykamy kogoś na szlaku. Odpowiedzieli z uśmiechami, nagle ożywieni i wyrwani z zamyślenia. On był bardziej rozmowny, Ona milcząca, posłusznie wpisująca się w tradycyjny, ludowy model kobiecości. Słuchała, patrzyła, potakiwała i nie powiedziała chyba ani słowa.

A skąd idą? Ja widzę od razu, że turysty prawdziwe, a nie jakieś takie o! niedzielne... Ja to poznam, bo ja niejedno w życiu widziałem. Bo ja to lata swoje mam. Kiedyś to piłem, bo człowiek głupi. Ale Ona tu powie, że już długo nie piję. Jest tam jakaś butelka w kredensie, to jej nie tykam nawet! Oj nie piję już, nie pije. Ja to swoje przeszedłem. Po wojnie to tu po tych górach biegałem, chowaliśmy tu partyzantów, groby były (pokazuje ręką nieokreślony gest ogarniający przestrzeń gór). Napatrzyłem się, a napatrzyłem. Ja już osiemdziesiąt trzy wiosny mam, dałby mnie Pan tyle? A ja to krzepę mam, napracowałem się w życiu, siłę mam i teraz bym mógł Pana podnieść, a jak! Siłę tu mam! (wypręża rękę). Ze trzy miesiące już nie piję. Niech Ona zresztą powie...

Ona spogląda na nas, ma dobre, spokojne oczy, a w nich czułość. Spracowane, sękate ręce. Milczy. Nie opowiada. Publiczna spowiedź męża została zakończona. Żegnamy się życząc im zdrowia i siły.

A ja od chwili gdy odeszliśmy od nich kilka metrów już zaczęłam żałować, że nie miałam tyle odwagi, by zapytać czy mogę im zrobić zdjęcie na pamiątkę tego spotkania. Byłoby piękne.

Kolejne pokolenie fiołków

 

Wydaje mi się, że to był pierwszy kwiatowy mieszkaniec domowego parapetu, którego poznałam jako mała dziewczynka. Został mi przedstawiony przez Mamę - fiołek afrykański. Kojarzył mi się z podróżami i pustynią. Nie wiem w jaki sposób trafił do naszego dawnego mieszania na Grochowie. Ale pamiętam, że był tam od zawsze. Bardzo często kwitnący. Jego delikatne płatki - istna esencja koloru fiołkowego, z kontrastującym, jaskrawo-żółtym środkiem. Unikalna.

Mama pokazywała mi jak o niego dbać i z nim rozmawiać. Bo kwiaty potrzebują przecież czułości i dobrego słowa. Rósł razem z nami, robił się coraz starszy, z wydłużoną, coraz grubszą łodygą. Wtedy zobaczyłam, że Mama odrywa zdrowe listki i wkłada je do naczynia z wodą. Obserwowałam jak na ich końcach po jakimś czasie wyrastają małe, krótkie, białe  korzonki. Pomagałam sadzić te listki do doniczek. Z czasem wyrastały małe kolonie listków, które robiły się coraz większymi, samodzielnymi krzaczkami fiołków. Przesadzane, doroślały i zakwitały tymi swoimi pięknymi barwami. Nowe pokolenia. A najstarsze, wyrośnięte egzemplarze w końcu marniały i same prosiły o ich unicestwienie.

Fiołek afrykański Mamy oczywiście przeprowadził się z nami. I stał na nowym parapecie, nowego mieszkania. Zerkał swoim fiołkowym okiem na mnie mającą lat 6. Znowu rośliśmy razem. Czuła, kochana mamina dłoń pielęgnowała kolejne doniczki, kolejne odradzające się generacje towarzyszące naszemu codziennemu rodzinnemu życiu, chłonące sobą całą atmosferę domu i wszystkie nasze humory. Miała czas by przy podlewaniu szepnąć im słowo zachwytu. Rosły. Ciągle były.

Po śmierci Mamy, gdy robiliśmy z takim bólem różne domowe porządki, one też na to patrzyły. Ciekawe czy tęskniły za jej obecnością i czy czuły jej brak? Wtedy właśnie prawie 5 lat temu ja oberwałam z nich kilka listków. Przywiozłam je do mojego własnego domu. Puściły korzonki, otrzymały swoje doniczkowe mieszkania na parapecie. Rosły powoli. Stawały się coraz większe. Też do nich mówiłam: Piękne jesteście, rośnijcie! Cieszyłam się każdym kolejnym listkiem i w końcu pączkami.

Dzisiaj mam na parapecie dwie obsypane delikatnymi fiołkowymi kwiatkami doniczki. Zachwycam się codziennie tym kolejnym pokoleniem.  Uśmiecham się do nich, czule dotykam dłonią ich listków, muskam fiołkowe płatki, pochylam się i mówię do nich: Cudowne jesteście! Myślę wtedy niezmiennie  o Mamie - Ona jest w moim szepcie.

Wędrówka

Gdy piszę te słowa, moje czerwone, starte ślady na skórze wystających kości ramion - pamiątki po szelkach ponad 10 kilogramowego plecaka - zdążyły już zblednąć, ale wewnętrzna radość z beskidzkiej wędrówki trwa nadal.

Wejście na szlak, pierwsze kroki, poczucie tego ciężaru na plecach i to niedające się prosto opisać poczucie szczęścia. Nie wyobrażam sobie wprost innego prezentu, który moglibyśmy sobie sprawić na rocznicę ślubu. Tym była właśnie ta pięciodniowa wędrówka w Beskidzie Sądeckim - naszym małżeńskim świętowaniem. Wyjście w góry, z plecakami, w których zapakowane to co wydaje się najbardziej potrzebne, szlak, przyroda, piękno, radość bycia razem w tym zmęczeniu, zachwyceniu oraz pokonywanie z każdym krokiem siebie i swoich słabości.

Bo z każdym metrem zmienia się perspektywa, oddala się warszawskie życie, jego zabieganie i intensywność. Jest dużo milczenia, uładzający się coraz bardziej chaos myśli. Słychać bicie serca, przyspieszony oddech mieszający się z odgłosami kroków. Górskie buty dudnią na suchej ziemi ścieżki pomiędzy jagodzinami, jest też chlupanie kałuż, chrzęst śniegu i charakterystyczne mlaskanie gliniastego błota. Jest ulga, gdy po trudnym podejściu, zaczyna się iść po prostym i uświadomienie sobie, że choć się przemierza kolejne metry, to w tym poziomym marszu się przedziwnie odpoczywa i mimo zmęczenia przynosi on ulgę.

Jest ogromna radość z każdego promienia słońca i zachwyt nad ilością odcieni zieleni wiosennych, majowych liści. Nos wychwytuje nitki różnych zapachów: wilgotnej ziemi, obsypanych białymi kwiatami drzew owocowych, żywicy czy ściętych drzew. Wędrówka otacza setkami dźwięków: trele ptaków poukrywanych wśród gałęzi drzew - ich ptasie pełne ekspresji rozmowy, bzyczenie rojów owadów ukrytych w kwitnących przystaniach, szum wiatru, skrzypienie suchych gałęzi. Bogactwo.

Szłam patrząc na plecak mojego Ukochanego K. który kroczył szlakiem przede mną. Tonący w soczystej zieleni delikatnych bukowych liści, które niezmiennie zachwycają mnie swoją młodą bezbronnością. Ta świadomość, że idziemy tu razem tak cenna. To nasza 10. rocznica ślubu. Piękna rocznica naszej życiowej wędrówki, która tak bliska jest tej górskiej.

Stawiając kolejne kroki, czując pot spływający po ciele, patrząc uważnie pod nogi nie czuje się przemierzanych dystansów. To, ile się przeszło, widać dopiero gdy robimy chwilę przystanku na wyrównanie oddechu. Można wtedy podnieść wzrok i zadziwić się, ile już jest za nami i jak wszystko inaczej wygląda z tej perspektywy.

A na szczycie, gdy można ogarnąć spojrzeniem wszystkie przemierzone już pobliskie górskie pasma, radość i niedowierzanie są tym większe. Jeszcze chwilę temu byliśmy przecież zupełnie gdzie indziej, tak daleko i szliśmy tylko i wyłącznie na własnych nogach. Pokonane odległości wydają się wprost nierealne. Gdy zaczerwienioną od zmęczenia twarz owiewa chłodny powiew wiatru, gdy mogę odetchnąć, patrząc na rozległą panoramę, na zieloność, na błękit nieba - wtedy czuję takie niesamowite przepełnienie radością i wdzięcznością za wszystko, czego doświadczam.

Tu na górze czuć jeszcze bardziej boski majestat, czuć Jego miłość. Właśnie dlatego tak lubię wracać na górski szlak. To sprawia, że czuję się wypełniona Obecnością, czuję się lepsza. A trzymając za rękę Męża, czuję, że potrafię kochać i potrafię miłość przyjmować. Jestem obdarowana. Jestem kochana. Czułość, obecność, radość, zachwyt. Dziękuję Ci K. za te 10 pięknych małżeńskich lat.

Pod światłami

Zwykle gdy jadę samochodem i staję czekając na zmianę świateł, lubię spoglądać we wsteczne lusterko. To dla mnie taka furtka do innego świata, zaklętego w przestrzeni samochodu za mną. Bogactwo niemych ludzkich historii wystawionych na widok publiczny przez przezroczystość szyby. Bo jesteśmy uwięzieni w swoich samochodowych, odrębnych światach, które pod światłami nieśmiało się do siebie zbliżają. Wydaje nam się, że jesteśmy zamknięci we własnych malutkich lub nieco większych czterokołowych, komfortowych pokojach, do których nikt postronny nie ma dostępu. A chcą nie chcąc jesteśmy widoczni. Jak na scenie.

Podnoszę wzrok, spoglądam w lusterko i dotykam nieśmiało kawałka czyjegoś życia...

Kobieta korzystająca z chwili czasu na dokończenie makijażu, spoglądająca bardzo uważnie w górne lusterko, podnosi brwi, szybkie ruchy -  ekspresowe tuszowanie rzęs. Gotowe. Za chwilę wydobędzie z kosmetyczki w grochy podniesionej z siedzenia duży pędzel. Widzę jej oczy śledzące zmianę światła. Zdąży. Kilka muśnięć różem na kości policzkowej. Kontrolne spojrzenie. Uśmiecha się do swojego odbicia zadowolona. Ruszamy.

***

Gdybym siedziała z nimi w samochodzie byłabym otoczona krzykiem. W lusterku "widzę" uniesione głosy i emocje sięgające samochodowego dachu. On za kierownicą. Zaciska na niej palce, coraz mocniej, kręci głową, ma zacięte, uparte usta. Ona bok niego, przechyla się w lewo, w jego stronę. Patrząc na emocje wypisane na jej twarzy, na ruchy warg jakby nienadążające za wypływającymi spomiędzy nich słowami, wiem że krzyczy. Podnosi prawą rękę i zaczyna energicznie coś wyliczać na palcach. On nagle odwraca się do niej z taką ogromną stanowczością i raptownością, dłonią przecina powietrze w geście, który odczytuję jako “basta”. Mierzą się wzrokiem. Iskrzy. Próba sił. Ona krzyżuje ręce na piersiach i odwraca się w prawo, w stronę szyby. Cisza. Zielone światło. Ruszamy. Jadą dalej ze swoją kłótnią.

***

Siwa głowa kobiety, szczupła postać, smutek wypisany na twarzy, oczy wpatrzone nieruchomo w jeden punkt przed sobą. Widzę szklistość łez. Grymas twarzy powstrzymujący z całych sił szloch. Smukła dłoń zbliża się w stronę twarzy i zakrywa delikatnie usta. Zastyga na chwilę w pięknym geście. Potrząsa delikatnie głową jakby w niedowierzaniu. Wiezie dalej siebie i swój ból.

***

Młoda dziewczyna z burzą loków na głowie, okulary słoneczne, jaskrawoczerwone usta. Sprężynki włosów ruszają się wesoło z całą jej postacią. Śpiewa - wiem to, choć nie słyszę słów. Wystukuje rytm palcami dotykającymi kierownicy, rozgląda się wokoło z uśmiechem. Otoczona dźwiękami mknie dalej.

***

Zdarzają się i nieskrępowane czułe pocałunki, dotyk twarzy, czułe spojrzenia w oczy. Są tylko oni wykorzystujący chwilę postoju na okazanie sobie miłości. A ja patrzę w lusterko i się uśmiecham do ich szczęścia pod światłami.

Koniec. Kurtyna. Zielone.

Mkniemy dalej obok siebie, zupełnie obcy. Może kiedyś spotkamy się przypadkiem pod światłami?

Spełnienie

Jeszcze pod koniec marca dopadnięty nagle przez silne przeziębienie czuł się tak źle, że powtarzał wszystkim opiekującym się nim bliskim, że umiera i za nic w świecie do żadnego lekarza nie pojedzie, nie mówiąc już o jakiejś wizycie czy pobycie w szpitalu. Na mające mu dodawać otuchy nieśmiałe słowa o planowanym od dłuższego czasu świętowaniu jego urodzin kręcił głową i powtarzał, że to bez sensu i że nic nie jest potrzebne. Skończyło się na domowej wizycie lekarza, dwóch antybiotykach i 90-letni dziadek Konrada - Stanisław, w którym dzięki Bogu drzemią niespożyte, uparte siły życiowe - wydobrzał.

W pierwszą niedzielę kwietnia został posadzony na honorowym miejscu u szczytu długiego, zastawionego stołu, w trzcinieckiej remizie. Otoczony najbliższymi - czyli gwarem trzech kolejnych pokoleń: dzieci, wnuków i prawnuków. Razem 35 osób, które stawiły się tu w komplecie specjalnie dla niego. Z czego w prostej linii 20 z nich ma jego geny przekazywane w kolejnej generacji.

Jechałam z radością na to świętowanie i z myślą, że okazje do tak licznych, wielopokoleniowych spotkań rodzinnych to w dzisiejszych czasach niesłychane bogactwo i piękno. A ja tylko dzięki temu, że stałam się żoną Konrada mogę uczestniczyć w czymś takim, bo moja najbliższa rodzina nie miała i nie ma takiej szansy.

Dziadków nie miałam nawet możliwości poznać - odeszli nagle i tragicznie, stanowczo zbyt wcześnie. Obie babcie miały przynajmniej szanse zostać babciami, ale i ich już nie ma, moja Mama została babcią i nacieszyła się przez chwilę pierwszą wnuczką, lecz odchodziła od nas zabierana przez chorobę ze świadomością, że zostanie babcią po raz drugi. Natomiast rodzeństwo mojej Mamy z rodzinami rozsypane jest od wielu lat na innym kontynencie.

Siedziałam na drugim końcu tego długiego, trzcinieckiego stołu. Oszołomiona nieco całą wzruszającą sytuacją, w której uczestniczę. Gdy patrzyłam w prawo. Mój wzrok przedzierał się nad stołem przez białe małe goździki w wazonach, przez dziesiątki rąk sięgających po potrawy, podających sobie półmiski, wznoszących toasty, nalewających napoje - i docierał do 90-letniego Jubilata.

Dziadek przekrzywiał głowę zasłuchany, podpierał ręką podbródek. Wiem, że szeptał z dumą i wzruszeniem do swojej córki, a mojej drugiej Mamy J., która siedziała tuż obok niego:  Patrz ile nas jest…  I kręcił głową z niedowierzaniem. Do nas wszystkich powiedział, że dziękuje i że tak ważne jest dla niego to,  że nikogo, ale to nikogo tu przy tym stole i w tym miejscu nie zabrakło.

Czy tak smakuje spełnienie, które można poczuć w sędziwym wieku? Czy taka myśl, że ma się przed sobą zrodzone z siebie pokolenia daje poczucie szczęścia w trudach starości?

Gdy patrzyłam przed siebie widziałam całą obszerną salę. Dużo miejsca, w którym toczyło się równolegle do życia stołu życie. Tupot dziecięcych nóg małych i większych, zawiłe trasy biegowe, slalomy, dziecięcy śmiech, niestrudzone małe postacie ganiające się po sali; niefortunne zderzenia ciał i krótki płacz ze łzami jak grochy, które jednak wysychały od razu, gdy tylko pojawił się latający w ręce jednego z wujków czarno-żółty pluszowy owad. Szloch przemieniał się w radosne piski.

Spacerujący po sali dziadkowie, objaśniający świat wnuczkom trzymanym na rękach. Było i miejsce na kołysanie i usypianie w wózkach tych najmłodszych. Świeżo upieczony Tata z ogromną czułością przytulający maleństwo, by usnęło w jego bezpiecznych ramionach; młode mamy dyskretnie zmieniające pociechom kolejne pieluchy. Wszechogarniający gwar rozmów, snujące się opowieści, wyciągane z zakamarków pamięci wspomnienia doprowadzające do śmiechu, do łez.

No bo czy ktoś słyszał na przykład, że wujek jak był mały, tak bardzo był zafascynowany kościelnymi procesjami, że robił je sam z pudełkiem po proszku nasadzonym na kij od szczotki, z którym maszerował po podwórku? A to przecież dopiero jego syn został księdzem...

Liczne toasty z życzeniami, uchwycone czułe spojrzenia miedzy małżonkami, radość narzeczonych zapraszających na swój ślub, ciche dzielenie się wiadomością, że ktoś zostanie rodzicami, masa rozmów na różne tematy, wzajemna troska i zainteresowanie - skumulowane tu i teraz w Trzcincu. Serdeczność ponad wszystko to, co trudne. Bo wiadomo, że na co dzień bywa różnie. Ot - bogactwo życia.

Z mojego końca stołu widziałam Dziadka. Jestem pewna. Widział to co ja. Był szczęśliwy.

90-letni

Fot. Piotr Czyżewski

Wyprawiliśmy Dziadkowi przyjęcie.  Nie byle jakie, bo na dziewięćdziesiąte urodziny. Wspólnymi siłami, ze specjalnym zaangażowaniem tych, co na miejscu. Dla Dziadka. Najstarszy w rodzinie, najstarszy w swej rodzinnej wsi. Zasłużył na godne świętowanie.

Najpierw była niedzielna msza. Też nie byle jaka. Proboszcz wiejskiej parafii odstąpił tego dnia ołtarz potomkowi tego, za którego chcieliśmy dziękować i za którego chcieliśmy się modlić. Wnuk godnie celebrował eucharystię za Dziadka. A my wraz z parafianami prosiliśmy o miłosierdzie i Boże łaski dla Jubilata.

Kościół parafii św. Rocha pamiętam od wczesnego dzieciństwa. Z Dziadkiem i dziś już nieżyjącą Babcią bywaliśmy tu regularnie, gdy jako małe dzieciaki – z bratem i ciotecznym rodzeństwem – spędzaliśmy beztroskie, szczęśliwe wakacyjne tygodnie w gościnnej wsi pod Pułtuskiem. Babcia słusznie została przywołana podczas tej mszy, bo wiele jej zawdzięczamy.

Kazanie było o Bożym Miłosierdziu. Solidne, dobrze przygotowane, umacniające, z nutą humoru i kapłańskim zaangażowaniem. Dziadek musiał pękać z dumy, patrząc na wnuka stojącego na ambonie kościoła, w którym sam był chrzczony, gdzie zawierał sakrament małżeństwa, gdzie chrzcił własne dzieci, wydawał córkę za mąż, gdzie widział śluby wnuków i chrzty prawnuków, i gdzie żegnał swą małżonkę. Wierzę, że Babcia była tam z nami – ta, która ze swym codziennym różańcem odmawianym przed snem z pewnością wyprosiła mnóstwo dobra dla swojej rodziny.

Była też procesja dokoła kościoła. Niby dla Pana Boga, wiadomo, ale wyszło tak trochę jakby specjalnie dla Dziadka. Szliśmy więc w wiosennym słońcu za monstrancją z Panem Jezusem i za Dziadkiem, obchodząc ze śpiewem starą świątynię otoczoną starymi lipami. Pomyślałem wtedy, ileż to razy tę liturgiczną trasę musiał przejść 90-letni parafianin, który nigdy nigdzie na dłużej nie wyjeżdżał, i który regularnie bywał na mszach. Zebrałaby się z tego pewnie ładna pielgrzymka piesza. Może do Częstochowy, a może nawet do Rzymu?

Fot. Piotr Czyżewski

Przejechaliśmy potem kilka kilometrów dalej, do wsi, która jest domem naszych przodków od wielu pokoleń. Tu Dziadek się urodził, tu dorastał, obserwował zagładę wojenną tych ziem i tu, praktycznie od zera, wraz z Babcią mozolnie budował swoje życie. Tutaj też urodziły im się dzieci. Powstało solidne gospodarstwo. Potem przeszło na syna, doczekało się kolejnych innowacji i rozwoju. Teraz powoli przychodzi czas, by stery przejął wnuk.

We wsi skorzystaliśmy z gościnności miejscowej remizy strażackiej. Sala, w której prawie 47 lat temu odbyło się wesele moich rodziców, dziś jest pięknie odnowiona i świetnie wyposażona. A w lokalnej Ochotniczej Straży Pożarnej już następne pokolenie naszej rodziny – kolejni wnukowie Dziadka pełnią funkcje prezesa i wiceprezesa.

Przy długim stole, u samego szczytu zasiadł Dziadek – patriarcha rodu. A dalej: córka z zięciem, 3 synów z synowymi, 3 wnuczki z mężami, 6 wnuków z żonami, 1 wnuk z narzeczoną, 1 wnuk – ksiądz i 6 prawnucząt. W sumie 36 osób najbliższej rodziny. Choć podobno do tego bogatego zestawu powinienem dodać jeszcze dwoje dzieci obecnych pod sercami młodych matek :)

Fot. Piotr Czyżewski

Były pyszne dania na ciepło i zimno, napoje „energetyczne” synowskiego wyrobu ;) , tort urodzinowy, były rozmowy, śmiechy i kilkakrotne „Sto lat”. Były też tradycyjne toasty i obowiązkowa mowa Jubilata. Dziadek wyglądał na bardzo poruszonego, szczęśliwego, dumnego i wdzięcznego za to nasze świętowanie.

Ktoś powiedział do Dziadka, że też by chciał żyć tyle co on, a może nawet dłużej. Na co usłyszał: „Dzieciaku, ty nie wiesz co mówisz”. Taka prawda. Nikt z nas nie ma zielonego pojęcia o troskach, bólach i trudach życia 90-latka. Choć w stosunkowo niezłym zdrowiu, coraz częściej powtarza, że już jest zmęczony i że będzie umierał. Życzymy mu wszyscy jak najlepiej, ale przecież wiemy, że praw natury nie da się oszukać.

Tym bardziej podczas tego naszego biesiadowania z Dziadkiem czułem wdzięczność. Mówiłem o tym w swoim toaście. Jakże szczęśliwą jesteśmy rodziną, że mamy możliwość spotkania się w takim 4-pokoleniowym gronie, że generalnie się lubimy, że czuć wzajemną życzliwość, że sobie jakoś pomagamy, że wiara i tradycje są dalej przekazywane, że jakoś nieźle nam się wiedzie, że mamy o czym ze sobą pogadać i że wzajemnie możemy sobie okazywać oraz doświadczać gościnności. To w dzisiejszym świecie naprawdę nie jest już częstym zjawiskiem.

Zatem dziękujemy Ci, kochany Dziadku, że nadal jesteś z nami i że nas tak fajnie wokół siebie zgromadziłeś. I jeszcze raz: Sto lat!

Fot. Piotr Czyżewski

PS. Fotografie niezawodnego brata ciotecznego - Piotrka. Z tym zastrzeżeniem, że wycinałem, przycinałem, zmniejszałem ja, więc ewentualne niedoróbki niech idą na moje konto :) 

Dotyk

Leżąca na łóżku postać przykryta pstrokatym kocem. Silnie zaciśnięte dłonie, ręce przyciągnięte kurczowo do piersi. Cisza. Jak zwykle wchodzę i na powitanie swoją dłonią otulam jedną ze ściśniętych pięści. Nad materac nieco się unosi czarnowłosa głowa, a na okrągłej twarzy pojawia się uśmiech. Patrzymy sobie w oczy, choć cały czas nie wiem, co Ania tak dokładnie widzi. Zresztą nie ma to znaczenia.

Przyjechałam pomóc. Przydać się do czegoś, oddać swój kawałek czasu. Dzisiaj jestem dodatkowo, nadprogramowo, więc nie będzie to jak co tydzień czytanie Ani i tłumaczenie angielskiej książki. Potrzebne dodatkowe wspierające ręce, bo para czułych, cierpliwych ojcowskich rąk razem z ich właścicielem trafiła do szpitala. Po zabiegu mającym polepszyć stan zdezelowanego kręgosłupa coś się posypało i w każdą część ciała wkrada się okropny ból uniemożliwiający ruszanie się. Do tego ogólne osłabienie i inne dolegliwości: serce, cukrzyca. Siedemdziesięcioletni organizm zaprawiony przez połowę swojego życia w codziennych, 24-godzinnych bojach opieki nad niepełnosprawną córką. Czy tak bolą sterane skrzydła u ramion po tylu latach zjawiania się na każde niemal zawołanie?

Dzisiaj będę dotykać. Dostaję instrukcję, jak choć trochę stymulować niesprawne ciało. Odkrywam koc i zabieram się za masowanie ud i łydek, które odziane w czarne rajstopy są twarde i obce. Powoli je gładzę, ugniatam, masuję, rozcieram, tak jak potrafię. Moje zwykle zimne dłonie stają się coraz cieplejsze, oddają ciepło nieruchomym nogom. A ich ciało staje się coraz bardziej miękkie, przyjmuje dotyk.

Zerkam w bok na twarz Ani. Coraz bardziej spokojna, przymyka oczy widzę cień jej długich rzęs. Jest też naprzemienne zginanie kolan. Pomaga jak może.  Liczymy razem kolejne dziesiątki, a Ania w liczeniu wybiega ciągle do przodu, jakby w głowie ruszała się coraz szybciej i szybciej... Ćwiczymy stopy. Takie nieproporcjonalnie małe i zimne, otulone grubymi skarpetkami. No i na koniec spastyczne dłonie, tak mocno zaciśnięte, pod wpływem odpowiedniego dotyku i delikatnego masowania palców i środka dłoni prawie zupełnie się prostują. Trzymam w swojej dłoni jej dorosłą, kobiecą dłoń z długimi, zgrabnymi palcami i pomalowanymi jak zawsze na kolorowo paznokciami. Ania na mnie uważnie zerka, gdy się nad nią pochylam  i tak ufnie się do mnie  uśmiecha.

Dotykam ciała Ani - po raz pierwszy w ten sposób. I myślę o tym domu, który odwiedzam od tak dawna. O ogromie pracy jaka jest przy niej każdego dnia do wykonania, o chorobie jej Taty, o jej coraz bardziej zmęczonej Mamie zasypiającej mocno w kilka sekund, gdy tylko ma szansę na oddech i nie musi czuwać nad córką, bo robi to przez chwilę ktoś inny. O tym, że ja i inni wpadamy tu tylko na chwilę, że to kropla w głębokim morzu tutejszej codzienności.

A ona leży, całym jej światem jest ten pokój, łóżko, wyjechanie na wózku na spacer kiedy się da, kilkuminutowe pionizowanie i chodzenie z pomocą wolontariuszy, rehabilitacja, przewijające się przez dom osoby wpadające pomagać. Moje myśli kłębią się nad jej łóżkiem, a w środku rodzi się we mnie tak ogromne poczucie wdzięczności, że mogę być sprawna, że mam siłę by pomóc. Bycie tutaj sprowadza na ziemie i pokazuje właściwe proporcje wszystkiego. Ulecza zdrowych.

Odkąd jej Tata trafił do szpitala, mówi tylko o nim. Czeka na jego powrót. Gdy ten dzwoni, przesyła mu nieustannie pocałunki i piski, które są oznaką największej radości. Nie może spokojnie spać. Przeżywa całą sobą. Powtarza na okrągło ciągle to samo: Tata jest w szpitalu. Boli go. Ciekawe kiedy wróci. Oby szybko. Bez niego jej świat nie jest taki sam. Tęskni okrutnie, choć dobrze wie, że gdy ma Tatę w domu potrafi być nieznośna i zła, pokrzykująca, żądająca, marudząca, wyprowadzająca z anielskiej nawet cierpliwości.

Czeka na jego dotyk i na to by powiedział do niej z czułością jak zawsze: Moja ty babo kochana.

W autobusie

Autobus w Warszawie. Starszy mężczyzna - wyglądający na biednego i zaniedbanego (może samotnego?) - wstaje, zostawiając na siedzeniu czapkę. Zaczepiam go więc:

- Czapkę pan zostawił.

- Niech leży - odpowiada sucho. 

Nagle się wypręża, wzrok kieruje za okno autobusu i robi znak krzyża. Patrzę, gdzie patrzy. To kościół. Po chwili ciszy zwraca się do mnie:

- Dziękuję, że pan o mnie pomyślał. Wie pan, do lekarza jadę. Już dwie noce nie spałem. Poprzedni wypisał receptę na coś drogiego, co nie działa. A emerytura mizerna. Jadę do innego. Ale na wszelki wypadek modlę się o mądrość dla tego lekarza.

Potakuję ze zrozumieniem, aprobując taki sposób działania. Przez chwilę patrzymy sobie w oczy. Jego oczy faktycznie: czerwone, zbolałe, niewyspane. Potem on wstaje i szykuje się by wysiąść. Zakłada czapkę.

- Wszystkiego dobrego panu życzę. Będzie dobrze! - rzuca do mnie na pożegnanie, ale nie uśmiecha się.

Głębokich i spokojnych snów temu panu życzę.

Drugi dom

Duży pokój skąpany ciepłym światłem płynącym z kinkietów i żyrandola. Owalny, nie za duży stół nakryty białym obrusem, siedem nakryć, półmisek z wędlinami, salaterki z domową sałatką, z robionymi jesienią gruszkami w occie, czerwoną papryką, kawałki śledzi wystające spod cebulowych piórek, pękaty dzbanek z ćmielowskiej porcelany pełen aromatycznej, czarnej herbaty, białe filiżanki ze złoconym szlaczkiem ustawione na spodeczkach, małe kieliszki i wciśnięte w wolne miejsce miedzy talerzem a filiżanką szklaneczki na wodę.

Kolejne dłonie sięgające po potrawy, szczęk sztućców obcujących z powierzchnią talerzy, zapach domowej roboty pasztetu, boczku, świeżość chleba. Smak nalewanego do kieliszków tutejszego specjału – miodówki. Tak lubianej przez wszystkich za miodowy słodki smak, który uwalnia już w ustach niespodziankową, kwaskowatą nutkę cytryny.

Rodzice, ich dorośli synowie z żonami oraz przyjaciel rodziny. Jest też biegające co chwilę niestrudzenie wokół stołu prawie trzyletnie  dziecko – pierwsza wnuczka, mała M. No i błękitnooki kot z krzywym ogonem chowający się pod fotelem. Tym razem w takim gronie świętujemy urodziny Mamy J.

Siedem dorosłych osób, to siedem głosów i rosnący gwar. Rozmowy unoszące się pod sufit, oplatające nas wszystkich, gęsto przetykane ósmym głosem: dziecięcym, radosnym śmiechem. Tupot małych nóg, lekkie skrzypienie drewnianej podłogi. Urodzinowe toasty, przeplatane opowieściami o życiu, wzajemnymi pytaniami o różne sprawy.

Jeżeli tylko można w jakiś sposób zobaczyć zmaterializowaną serdeczność i miłość, to ja, siedząc kolejny raz przy tym stole, właśnie ją widzę: to kumulacja ciepłych, krzyżujących się ze sobą spojrzeń, wiszących nad poziomem stołu, to sącząca się z nich uwaga i troska. Piękno bycia razem – pomimo wszelkich różnic zdań, czy też irytacji, które w codziennym życiu oczywiście się pojawiają.

To, co mnie zawsze porusza, to fakt, że tutaj, w tym domu rodzinnym mojego Ukochanego K. - który stał się moim drugim domem, istniejącym jakby od zawsze - pielęgnowane są wspomnienia o tych, których już nie ma, niezależnie od tego czy wszystkim obecnym byli w jakiś sposób znani. To nie ma znaczenia. Są z nami tu, w czasie spotkań, krążą po pokoju, wychylają się z przeszłości w anegdotach krótkich i długich. Spoglądają na nas spomiędzy rodzinnych historii. Oswajają nasze przemijanie swoimi chorobami, pożegnaniami i pogrzebami. W sposób tak prosty dopełniają nasze życie tu i teraz.

Właśnie w takich momentach, w tym gwarze spotkania i snutych opowieści, w tej rodzinnej jedności teraźniejszości z przeszłością, w tym bogactwie czuję się szczęśliwa.

Placki na Dzień Babci

Wpadł mi w ręce dzisiaj. Przepis na placki z jabłkami. Malutka biała karteczka, a na niej równiutkie, staranne niebieskie literki pisane ręką Babci.

Zupełnie nie pamiętam kiedy mi ją dała. Musiałam Ją zapewne o ten przepis prosić. Przyniosłam go pewnie wtedy do domu i włożyłam między inne spisane kulinarne receptury. Może to był jeden z tych wieczorów, gdy po pracy wpadałam do Babci na herbatę i pogaduchy, a Ona ugościła mnie plackami, które dzielnie smażyła specjalnie dla mnie i które razem zjadłyśmy siedząc przy drewnianym, lekko trzeszczącym stole w jej gościnnym pokoju? Smakowały mi tak, że poprosiłam ją o przepis, który wręczyła mi zapewne przy kolejnej wizycie. 

Nie ma przypadków. To miało być nasze dzisiejsze spotkanie. Ona obecna w tym równym piśmie, z jej myślami zatrzymanymi gdzieś między literami. Siedziała skupiona i powoli, starannie pisała, przelewała na papier sprawdzoną recepturę. Pozostawiała kawałek siebie. A teraz ja w kuchni, niemal siedem lat po jej odejściu, szykująca kolejne wymienione przez Nią składniki i przypominająca sobie Ją, nasz wspólny czas. Przebłyski.

Mała ja i jej cierpliwość w uczeniu mnie robienia zacierek do zupy. Pokazywała mi jak robić z ciasta w palcach malutkie kuleczki. Ja w obowiązkowym małym kuchennym fartuszku, uszytym specjalnie dla mnie przez Nią. Byłam jej częstym pomocnikiem kuchennym – profesjonalnie wyposażonym.

Babcia stojąca wieczorem w łazience, w miękkim szlafroku. Nakładała na twarz krem. Delikatnie, niespiesznie opuszkami palców wklepywała go w skórę czoła i policzków patrząc z powagą na swoje odbicie w lustrze. A potem brała jeszcze trochę i rozsmarowywała na szyi. Po czym zaczynała uderzać wierzchem dłoni w skórę podbródka, od strony dekoltu do brody, od dołu w górę. Młynek rąk, jedna po drugiej, systematycznie przez kilka chwil. W wilgotnej łazience mówiła mi bym zapamiętała jaki jest najlepszy sposób, by uchronić się przed zwisającą skórą na szyi. Kobiece sekrety powierzane wnuczce.

Usłyszałam jej słowa: przed każdą poważniejszą pracą wzywam Anioła Stróża, by mnie pilnował, czuwał nad tym, co robię i bym nie robiła głupot. On pomaga. Zatem nie mogło być szycia na maszynie czy cięcia nożyczkami jedynego kawałka materiału na zasłony czy spódnicę bez wezwania anielskiego pomocnika i jego czujnej asysty.

Dzisiaj, zanim zaczęłam mieszać składniki na placki z babcinego przepisu, też zgłosiłam się do Anioła i do Niej, by mnie przypilnowali. I tak sobie razem gotowaliśmy. Placki na Dzień Babci.

Udały się :)

Ruchome schody

Gdy schodziłam w dół w ciepłe korytarze stacji metra, cała obsypana byłam świeżymi płatkami śniegu, które spadały z nieba na potęgę, oblepiając swoją bielą wszystko, co tylko się dało: każdą nawet najmniejszą gałązkę drzewa, każdy wiszący na słupie drut, każdą szczelinę w sztachetach płotów, czy oczko w ogrodzeniowych siatkach. Świat, który zostawiałam dzisiaj na powierzchni był zupełnie innym światem, przykrytym szczelnie puchatą bielą rozjaśniającą łagodnie i tajemniczo mrok styczniowego wieczoru.

Patrzyłam jak z każdym stopniem zbliżającym mnie do peronu znikają płatki przyczepione do mojej kurtki. Przepadały na zawsze, zostawiały swój ostatni śnieżny oddech na czarnym materiale.

Wysiadłam z gorącego wagonu metra na stacji Centrum. Wysypałam się z niego razem z tłumem ludzi przemieszczających się tą trasą w godzinach szczytu. Zawsze w takich momentach, gdy otacza mnie nagle tyle ruchomych ludzkich, nieznanych mi istnień, czuję się zagubiona i jakby nie do końca obecna. Obieram spokojnie pożądany kierunek, idę, a wokół mnie wszystko gna, wszyscy pędzą w różne strony, intensywnie, jak w przyspieszonym filmie i wydaje mi się, że tylko ja zachowuję normalne tempo życia. Podziemne odrealnienie.

Zwykle zostaję wylana wraz z całym tym tętniącym istnieniami peronowym życiem na ruchome schody jadące na powierzchnię oswojonego świata. Najczęściej bez wahania decyduję się iść szybko na górę korzystając z wolnego miejsca zostawionego po lewej stronie schodów, bo nie chcę czekać, chcę się uwolnić z metrowych podziemi. Miarowo stopień po stopniu jadę-idę na górę. 

Dzisiaj jednak zrobiłam inaczej. Stanęłam po prawej stronie jadących w górę stopni i dałam się im zabrać w niespieszną podróż. Wystarczyła chwila i zaczęłam śledzić wzrokiem to co działo się po mojej lewej stronie. Patrzyłam na tych, którzy schodami zjeżdżają w dół. Schody turkotały miarowo, ludzkie głosy mieszały się w nic nie znaczący szmer. Zatrzymał mi się czas. A przed moimi oczami, jak na wystawie, jak w jakieś ruchomej szopce przesuwali się nieznani mi ludzie. Spoglądałam na nich jakby przez szybę, podglądałam ich mimowolnie przez te kilka sekund gdy znaleźliśmy się tuż obok siebie, na równym poziomie schodów.

Starsza Pani w berecie, trzymająca - przez grube rękawiczki - na wysokości brzucha uszko kraciastej siatki. Mężczyzna w rozpiętym płaszczu spod którego wystawał garnitur, biała koszula, nonszalancko zarzucony szalik, telefon komórkowy przy uchu – coś komuś po drugiej stronie zacięcie tłumaczył. Staruszek z dużej brązowej czapce uszatce, na której futrze nad czołem, jeszcze żyło kilka śnieżnych płatków. Zarumieniony chłopak ze sportową torbą przerzuconą przez ramię. Młoda kobieta obejmująca stojącą przed nią, stopień niżej małą, kręcącą się dziewczynkę w pasiastej kolorowej czapce, spod której wystawał jasny warkocz. Dziewczyna z pomalowanymi mocno na czerwono ustami, zapatrzona w jakiś jeden punkt przed sobą i żująca energicznie gumę. Obrócona do siebie para - stykający się czołami i czule patrzący sobie w oczy. Chłopak w okularach zatopiony w lekturze książki o pokaźnych rozmiarach. Kobieta z kręconymi włosami przesuwająca szybko palcem wskazującym po dotykowym ekranie telefonu trzymanego w drugiej dłoni.

Tyle ludzkich historii. Takie bogactwo. Jak to jest, że nie spotkamy się zapewne nigdy więcej? Że mijamy się ot tak po prostu nie myśląc o sobie za wiele? Że nie zamienimy ze sobą nigdy ani słowa? Spotkanie na ułamek sekundy na schodach metra. Kilka wymienionych przypadkiem spojrzeń prosto w oczy. Kilka podarowanych uśmiechów. Koniec.

Na górze czekał na mnie biały, śnieżny, zimowy świat.

Sklep z butami

Dopiero co zdążyłam zdjąć kurtkę i buty, a już jedne małe rączki ciągną mnie do długiego przedpokoju, a drugie trochę większe porywają bez pytania moje kozaki i niosą je wymachując nimi zamaszyście tuż za mną.

- Ciociu, ciociu choć do sklepu! My mamy sklep z butami. Kupisz? – Mała T. z bardzo poważną miną patrzy na mnie zadzierając głowę.

- Twoje kozaki też będziemy sprzedawać, dobrze? – pyta Większa B.

A gdy tylko kiwam głową moje buty zostają ustawione na podłodze tuż obok kozaków mojej siostry, czyli ich mamy. Cały przedpokój stał się niezwykłym sklepem. Buty wszędzie. Wyprowadzone na wycieczkę z zawsze zamkniętych szafek, ustawione w przejściu do pokoju oraz na kilku taboretach jak na wystawie. Malutkie kapcie, większe kapcie, kalosze, klapki, sznurowane, buty na rzepy, baletki, obuwie dla dorosłych i dla dzieci w przekroju wieku od 1 do 6. Nawet stojące samotnie na taboretowym podwyższeniu – te specjalne ślubne na obcasie. Jednym słowem cały asortyment. 

W rogu korytarza przy drzwiach łazienki kącik sprzedawczyń. Na stołku umieszczona mała, żółto-czerwono-niebieska, plastikowa kasa. Nie dość, że ma wyświetlacz, cyfrową klawiaturę, przycisk otwierający z brzdękiem szufladkę na pieniądze, to jeszcze posiada szalę mikro-wagi, czarną taśmę do przesuwania towarów działającą po naciśnięciu guzika oraz przytwierdzony przewodem ręczny skaner do kodów kreskowych, wydający tak dobrze nam znane sklepowe pikanie, gdy tylko dotknie się przycisk w rączce.  Patrzę jak Mała T. wyciąga ręce by na łazienkowej klamce powiesić jeszcze kilka plastikowych torebek. Przecież trzeba w coś pakować klientom zakupy. Wszystko gotowe.

- Dzień dobry!

- Dzień dobry, w czym pomóc, co Pani kupi? Mamy dużo różnych butów.

- Wie Pani potrzebuję jakieś eleganckie buty na obcasie, coś mi Panie doradzą?

- O! Proszę przymierzyć te - i małe dłonie B. podają mi jedną z par czarnych czółenek należących na co dzień do mojej siostry. Dobrze, że mamy niemal taki sam rozmiar stopy, więc udaje mi się je przymierzyć bez problemu. Oglądam efekt. Przestawiam stopę to w bok, wspinam się na palce, obracam, idę dwa kroki w jedną, dwa w drugą stronę. Patrzy na mnie czworo mniejszych oczu. Mała T. zerka w górę na mnie, potem patrzy na buty. I się uśmiecha. Większa B. mówi:

- Nie, wie Pani w tych chyba jest nie dobrze, ja Pani dam inne. – i podaje inną parę. Przymierzam. Znowu rytuał. Decyzja: 

- Tak, ma Pani rację - te poproszę.

Większa sprzedawczyni podaje je mniejszej. Ta bez słowa zmierza ku kasie. Odkłada je na pusty taboret, który jest do niej przystawiony.

- Potrzebuję jeszcze jakieś małe buciki dla mojego siostrzeńca. Czy coś u Pań znajdę? Jakieś miękkie i ciepłe. O! Te mi się podobają - wskazuję na kolorową, puchatą skarpetkę z antypoślizgową podeszwą leżącą pośród rzędów butów. – Będą idealne. Poproszę.

- Oj…. ale jest tylko jedna - B. patrzy na mnie smutno. – Nie wiem gdzie jest druga, gdzieś się zgubiła chyba – dodaje.

- Tak, nie ma drugiego, nie ma drugiego - wtóruje Mała T. kręcąc głową. Próbuje założyć za ucho spadający jej ciągle na czoło i oczy kosmyk włosów.

- To niedobrze. A czy jak się znajdzie to mogą Panie do mnie zadzwonić,  to przyjdę jeszcze raz?

- Tak! Zadzwonimy - słyszę chóralne zapewnienie.

- To ja zostawię numer telefonu.

Sprzedawczynie patrzą na siebie. Większa mówi do mniejszej: Zapiszesz?

Mała T. szybkimi kroczkami przemierza korytarz, z jakieś torebeczki wydobywa stary kalendarzyk. Kładzie go na jednym wolnym taborecie służącym za stolik, otwiera go na chybił trafił na pierwszej wolnej stronie. Bierze do ręki długopis. Podchodzę do niej, kucam przy niej, tak by móc patrzeć jej w oczy. Widzę w nich wyczekiwanie. Zaczynam podawać pierwszą cyfrę numeru telefonu. Długopis zawisa nad kartką w długim oczekiwaniu i namyśle. Mała T. podnosi oczy i patrzy bezradnie prosto na mnie. Potem znowu na kartkę. Długopis powoli zostawia na niej jakiś niedający się odczytać szlaczek. Tuż przy nas zjawia się większa B. Patrzy na mnie porozumiewawczo. Wiemy obie, że nie mająca jeszcze czterech lat T. nie zapisze żadnej cyferki. Ale to nie szkodzi. Nie o to tu chodzi. Mała sprzedawczyni zamyka kalendarzyk i kiwa głową z pełnym przekonaniem mówiąc:

- Już. Zadzwonimy, gdy będzie drugi bucik. Zadzwonię do Pani, dobrze?

Kończę zakupy. Czas udać się do kasy. Dwie sprzedawczynie już stoją obok siebie w kącie przy łazience. Starsza trzyma buty. Młodsza naciska przycisk. Z szumem przesuwa się czarna taśma. Starsza wciska niebieskie klawisze. Na małym ekranie pojawia się długi jak wąż rząd cyfr. Mniejsza chwyta w dłoń mini skaner. Starsza obraca czółenka tak by było widać ich podeszwę. Młodsza nakierowuje na nią przyrząd i naciska przycisk. Rozlega się „pik”, bez którego nie mogą się odbyć zakupy. Pełna współpraca.

- Ile płacę? - pytam.

Mała T. marszczy brwi i pochyla się w stronę wyświetlacza:

-  yyyyyy, płaci Pani…. 10 groszy.

Obie majstrują przy szufladce kasy. Otwiera się, a wewnątrz papierowe małe pieniądze i plastikowe monety.  Większa B. wyciąga ze środka kilka banknotów i szybko daje mi do ręki mówiąc:

- Ciociu masz tu pieniądze, bo musisz nam czymś płacić - i patrzy na mnie tak uroczo i rozbrajająco. A ja w duchu zaczynam się śmiać.

Płacę więc. Banknot ląduje w kasie. W zamian dostaję mój zakup zapakowany w plastikową reklamówkę zdjętą z łazienkowej klamki.

Sklep był czynny jeszcze z godzinę. Dwie małe sprzedawczynie stawały się klientkami. A ja obsługiwałam małą kasę. Stałym punktem każdej ich wizyty było przymierzenie butów na obcasie. Małe stopy w grubych rajstopach zatopione w za dużych o wiele numerów maminych butach.

Mała T. przytrzymywała z boków rękami i delikatnie podnosiła w górę długą sukienkę, by lepiej widzieć stopy. Przechylała się, kręciła głową to w prawo, to w lewo, w końcu marszcząc śmiesznie brwi i nos powiedziała z przekonaniem: 

- Wie Pani, tych nie chcę… Są chyba troszkę za duże...

Bawiłam się z siostrzenicami, przywołując wspomnienia. W tym samym przedpokoju jakieś 30 lat temu dwie inne małe dziewczynki robiły dokładnie to samo. Miały sklep. A tą ulubioną parą do przymierzania były wydobyte z szafki brązowe, skórzane buty na obcasie należące ich Mamy. Zatapiały w nich swoje małe stopy, usilnie próbowały w nich chodzić mimo iż zrobienie choć kilku kroków było nie lada wysiłkiem.  Dzisiaj znalazłam się tam znowu dzięki temu sklepowi z butami, do którego wciągnęły mnie małe ręce.